Skala zjawiska krzywdzenia dzieci w
Polsce
Statystyki policyjne z lat 90. pokazują blisko dwukrotny wzrost
przypadków znęcania się nad członkami rodziny (w tym nad dziećmi).
Podczas gdy w 1990 roku zarejestrowano 11503 podejrzanych o
popełnienie tego przestępstwa, w ostatnich latach liczba ta przekracza
20 tys. (212122 w 1998 r.). Przy nieznacznym wzroście ogólnej liczby
przestępstw stwierdzonych w zakończonych postępowaniach
przygotowawczych w latach 1990-96, liczba przestępstw przeciw rodzinie
wykazuje znacznie silniejszą dynamikę. Odpowiednie indeksy wskazują,
że liczba przestępstw ogółem wzrosła zaledwie o 2 %, natomiast liczba
przestępstw przeciw rodzinie (z wyłączeniem uchylania się od obowiązku
alimentacyjnego) aż o 62 %. Trudno orzec, w jakim stopniu tak znaczny
wzrost zarejestrowanych przestępstw wynika z nasilenia się przemocy
rodzinnej, w jakim zaś ze wzrostu zgłaszalności spowodowanego większą
wrażliwością społeczną i świadomością ofiar, co do przysługujących im
praw.
-
Dane charakteryzujące ofiary i sprawców przemocy rodzinnej pokazują,
iż sprawcami znęcania się nad członkami rodziny w zdecydowanej
większości przypadków są mężczyźni. Jedynie w przypadku przestępstwa
porzucenia dziecka sprawczyniami są na ogół kobiety.
-
Jedynie kilka procent ofiar zarejestrowanych przestępstw z tej
kategorii stanowią dzieci (poniżej 18 lat). Warto jednak odnotować,
że odsetek ten blisko 3-krotnie wzrósł w ciągu ostatnich 4 lat.
Warto również pamiętać, że jeśli w rodzinie są dzieci, to w
przypadkach kwalifikowanych jako przemoc wobec żony, one również
często są ofiarami fizycznego i psychicznego krzywdzenia przez ojca
bądź ojczyma.
-
Dane rejestrowane w statystykach medycznych są bardzo ubogim źródłem
wiedzy na temat skali przemocy w rodzinie. Od 1991 roku Państwowy
Instytut Higieny rejestruje zdiagnozowane w polskich szpitalach
przypadku zespołu dziecka maltretowanego. Ich liczba (ok. 200
przypadków rocznie) z pewnością nie obrazuje rzeczywistej skali
hospitalizacji dzieci z powodu nieprzypadkowych urazów doznanych w
rodzinie. Zespół dziecka maltretowanego diagnozowany jest równie
często u chłopców, jak u dziewczynek. W statystykach pojawiają się
wszystkie kategorie wieku dzieci od 0 do 18 lat, najczęściej
stwierdzano maltretowanie u dzieci w wieku 9-14 lat.
-
Wyniki badań socjologicznych pokazują, iż 14 % uczniów klas 6 szkół
podstawowych co najmniej raz dostało od rodziców lanie, w wyniku
którego doznały urazu (siniaki, zadrapania). W rodzinach 12 % dzieci
rodzice często stosują kary fizyczne nawet za drobne przewinienia.
Ponad 30 % dzieci zna co najmniej jedną osobę, która doznała urazu z
powodu pobicia w rodzinie lub jest często, z błahych powodów, karana
fizycznie przez rodziców.
-
21 % młodzieży z ostatnich klas szkół ponadpodstawowych wskazuje na
"sprawianie lania" jako metodę wychowawczą najczęściej stosowaną
wobec nich przez rodziców w dzieciństwie.
-
Bezpośrednimi ofiarami przemocy domowej było około 6 % polskich
studentów: blisko 20 % uczestniczyło w tych doświadczeniach w
charakterze świadka, natomiast co trzecia badana osoba była zarówno
świadkiem, jak i ofiarą tych wydarzeń. Około 3 % badanych wiedziało,
że sytuacje takie mają miejsce w ich domach, ale nie byli ich
świadkami.
-
Retrospektywne relacje osób dorosłych wskazują, iż doświadczenia
wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie były udziałem blisko 40 %
kobiet i 29 % mężczyzn. W przypadku 10,5 % kobiet i 3 % mężczyzn
doświadczeniem tym był gwałt lub usiłowanie gwałtu.
-
Co zrozumiałe, znacznie niższe wskazania uzyskano pytając dzieci
(12-letnich uczniów szkół podstawowych) o doświadczenia różnych form
wykorzystania seksualnego. 8 % dzieci deklaruje, iż co najmniej raz
dorośli zachęcali je do wspólnego oglądania pornografii. 3,6 %
dzieci miało doświadczenia kontaktów fizycznych o charakterze
seksualnym z osobami dorosłymi. 23 % dzieci zna co najmniej jedno
dziecko, które było namawiane przez dorosłych do oglądania
pornografii. 12 % zna dzieci, które doświadczyły kontaktów
fizycznych o charakterze seksualnym z osobą dorosłą.
-
Spośród sytuacji rodzinnych, które z wysokim prawdopodobieństwem
skutkują emocjonalnym krzywdzeniem dziecka najpowszechniejsze są
wygórowane oczekiwania rodziców wobec dziecka. Ponad połowa badanych
12-latków deklaruje, iż doświadcza niezadowolenia rodziców,
wynikającego z niespełnianiem przez dziecko oczekiwań dotyczących
jego cech bądź osiągnięć.
-
47 % dzieci co najmniej raz doświadczyło poniżających form agresji
werbalnej ze strony rodziców.
-
87 % dzieci doświadczających różnych form krzywdzenia w rodzinie
czuło, iż w takich sytuacjach potrzebuje pomocy i wsparcia. 13 %
dzieci deklarujących potrzebę pomocy nigdy nie zwróciło się o nią,
gdyż uznali, że nie mają do kogo.
-
Według deklaracji rodziców co dziesiąte dziecko dostało porządne
lanie w ciągu miesiąca poprzedzającego badanie, co piąte w ciągu
ostatniego roku. 43 % rodziców stwierdza, że nie bije swoich dzieci.
-
Wiek dziecka nie jest przeszkodą w stosowaniu kar fizycznych.
Najczęściej bite są dzieci w wieku przedszkolnym (20 % dostało
solidne lanie w ciągu ostatniego miesiąca) i dzieci poniżej 3 lat
(14 %). Wprawdzie wraz z wiekiem dziecka maleje odsetek rodziców
deklarujących, iż nigdy nie użyli przemocy wobec dziecka, natomiast
im starsze dzieci, tym częściej zdarza się, iż kary fizyczne należą
już do przeszłości. Potwierdzałoby to tezę, iż rodzice karzą małe
dzieci za złe zachowanie solidnym klapsem, natomiast wobec starszych
dzieci stosują inne kary.
-
W tzw. "dobrych rodzinach" skala stosowania surowych kar fizycznych
wobec dzieci wcale nie odbiega, jak pokazują deklaracje rodziców, od
wskazań dotyczących ogółu rodziców. Klapsy i bicie ręką stosowało
wobec dzieci 82 % rodziców z warszawskich rodzin o wysokim statusie
socjo-ekonomicznym. Blisko 25 % przyznawało, że robi to często, 5 %,
że bardzo często. Solidne lanie sprawiało swoim dzieciom 38,5 %
rodziców, większość rzadko. 4,5 % przyznało, że dzieje się tak
często. Do bicia pasem bądź innym przedmiotem przyznało się 44 %
badanych (3,5 % - dość często).
-
Według relacji pedagogów około 6 % warszawskiej populacji uczniów i
dzieci przedszkolnych jest źle traktowanych przez rodziców lub
opiekunów. W ciągu jednego roku rozpoznali oni 1 % uczniów, i prawie
tyle samo przedszkolaków było poważnie bitych przez rodziców.
Rozpoznane w tym okresie przypadki wykorzystywania seksualnego
dotyczyło 0,1 % dzieci. Około 4 % warszawskich uczniów i
przedszkolaków to - według wiedzy ich pedagogów - dzieci krzywdzone
emocjonalnie w rodzinie; około 2 % to dzieci poważnie zaniedbywane
materialnie.
-
W przypadku uczniów, wobec których stosowano przemoc agresorem był
najczęściej ojciec. Przedszkolaków częściej biły matki. Ustalenia
badawcze przeczyły powszechnej opinii, że przemoc wobec dzieci
stosuje się głównie w rodzinach patologicznych. Ponad połowa
pedagogów pracowała z dziećmi krzywdzonymi fizycznie z rodzin tzw.
prawidłowych, z czego 20 % - inteligenckich.
-
W wyniku rozpoznania wiedzy profesjonalistów o problemie krzywdzenia
dzieci w Trójmieście i województwie gdańskim ustalono większy niż w
badaniach warszawskich odsetek dzieci maltretowanych fizycznie - 2 %
niewątpliwych przypadków oraz 3 % prawdopodobnych. Odpowiednio w
przedszkolach 0,5 % przypadków niewątpliwych i 1 % prawdopodobnych.
-
Przejawami krzywdzenia dzieci, z którymi spotyka się największa
część profesjonalistów pracujących z dziećmi, diagnozując
jednocześnie największą liczbę przypadków jest zaniedbywanie dzieci
(doświadczenia 65,5 % badanych) oraz emocjonalne krzywdzenie dzieci
(60 %). Ponad połowa badanych w ostatnim roku spotkała w swojej
praktyce zawodowej przemoc wobec dzieci w rodzinie. 17 %
zdiagnozowało lub zostało poinformowanych o przypadkach seksualnego
wykorzystywania swoich podopiecznych lub pacjentów.
-
Z relacji ordynatorów oddziałów chirurgii dziecięcej sześciu
warszawskich szpitali wynika, iż na oddziały te trafia rocznie 50
dzieci, które w wyniku maltretowania wymagają hospitalizacji. Z
przypadkami takimi zetknęło się w swojej praktyce również 25 %
lekarzy pediatrów.
|
