Dzieci OnLine

Zabawa i Edukacja

www.dziecionline.pl

Języki
Blogi
Help-blog
Wiedza
Lektury
Pliki
Kontakt


Czesław Liszewski
W marszu i w walce

Posłowie

Na ostatniej zbiórce 3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich im. płk. Jana Hipolita Kozietulskiego liczył łącznie z dowódcą 15 oficerów, 364 podoficerów i szwoleżerów. Był jedynym pułkiem Suwalskiej Brygady Kawalerii, który jako zwarty oddział dotrwał do końca. Wszyscy, bez względu na stopień, odchodzący do niewoli żołnierze byli potwornie zmęczeni, sponiewierani, wychudzeni, a równie wychudłe i wyczerpane stały obok konie. Przez 35 dni i nocy marszów i walk nie padło jednak ani jedno słowo niezadowolenia czy krytyki. Wypadków dezercji było stosunkowo mało i ograniczały się one do Ukraińców, natomiast Białorusini walczący w pobliżu swoich stron rodzinnych nie opuścili szeregów. Zdarzały się wypadki dezercji Żydów, zwłaszcza już po 17 września.

Oficerowie po oddzieleniu od podoficerów i szwoleżerów zostali przewiezieni ciężarówkami do Dęblina. Po 24-godzinnym tam pobycie pojechaliśmy na odkrytych lorach, w strugach ulewnego deszczu, do koszar w Radomiu. Pobyt w Radomiu trwał około 14 dni i upamiętnił się dalszymi podziałami pułkowej rodziny. Oficerowie starsi, od stopnia rotmistrza poczynając, zostali wywiezieni do oflagu w Murnau. Zdarzały się i ucieczki, w czym pomagały panie z Polskiego Czerwonego Krzyża. Pozostali trafili do więzienia w Kielcach, a po tygodniu zostaliśmy wywiezieni przez Częstochowę do Wrocławia. Etap ostatni, to parodniowa podróż w zakratowanych wagonach towarowych, bez jedzenia. Tak zmęczeni dobiliśmy do stalagu IX A w Ziegenhain. Zakwaterowano nas w namiotach 200-osobowych na terenie bagnistym, na pryczach pokrytych słomą. Karmiono nas fatalnie, a w najgorszej sytuacji znaleźli się ranni. Po zewidencjonowaniu znów Niemcy dokonali podziałów i rozwieźli nas do oflagów. Nie dane nam było wziąć czynnego udziału w najbliższych fazach II wojny światowej.

Obecnie szlak bojowy naszego pułku upamiętniają tablice, sale muzealne, groby. W kościele św. Aleksandra w Suwałkach znajduje się marmurowa tablica z odznaką pułkową i Krzyżem Virtuti Militari. W tymże samym kościele jest i tablica upamiętniająca szwoleżerów walczących w oddziałach leśnych Armii Krajowej. Mosiężne tablice umieszczono również w kościele parafialnym w Bakałarzewie (bronił tej miejscowości 3 szwadron) i na szkole podstawowej we wsi Cimochy (wieś wówczas w Prusach Wschodnich, opanowana 3 IX przez 2 i 4 szwadrony pułku). We wsi Lipiny droga, którą przemaszerował po raz ostatni nasz pułk, nosi nazwę Drogi Szwoleżerów Mazowieckich. Tu, na starej drewnianej szkole (obok miała miejsce ostatnia zbiórka pułku) widnieje napis:

,,Zwycięską bitwa 5 października 1939 roku zakończył tu służbę Bogu i Polsce 3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich im. płk. Kozietulskiego"; są i daty: 1812 - powstanie pułku, 1920 - reaktywowanie, 1939 - zakończenie. Tablicę podobnej treści umieszczono i w kruchcie klasztoru karmelickiego w Woli Gułowskiej. Wola Gułowska to jeszcze Izba Pamięci ze ,,srebrną" lancą, nagrodą przechodnią dla najlepszego szwadronu pułku, przodującego w wyszkoleniu bojowym. W 1939 r. lancę tę zdobył właśnie 1 szwadron, co dokumentuje proporzec szwadronowy.

W Kościele Garnizonowym w Warszawie przy ul. Długiej wisi okazała tablica czcząca udział naszego pułku w wojnie o niepodległość oraz jego żołnierzy walczących na wszystkich frontach II wojny światowej. Sporo pamiątek wiąże się z dramatyczną bitwą pod Olszewem. W miejscu cmentarza polowego, niedaleko szosy Łapy-Brańsk stoi widoczny z daleka pomnik, a na tablicach znajdują się nazwiska poległych. W sąsiedniej wsi Mierzwin (gmina Wyszki) szkoła otrzymała w 1988 r. imię 3 Pułku Szwoleżerów Mazowieckich, a w jej wnętrzu urządzono Izbę Pamięci Narodowej. W Kocku natomiast warto odwiedzić Muzeum Bitwy w miejscowym Domu Kultury, gdzie też oczywiście nie zabrakło pamiątek związanych z naszym suwalskim pułkiem.

Cieszymy się, że przybył nowy, cenny element dokumentujący losy 3 Pułku Szwoleżerów Mazowieckich im. płk. Jana Hipolita Kozietulskiego - ten właśnie pamiętnik. Prosimy o ewentualne uzupełnienia, o przekazywanie relacji, zdjęć, wszelkich innych śladów po pułku, który trwa już tylko w naszej pamięci i na kartach książek.

Władysław Lewandowski
Ryszard R. Migurski


Spis treści | Czytelnia

Copyright © 2000- Dzieci OnLine
Wszelkie prawa zastrzeżone.