Jerzy Wiśniewski (1928 - 1983) - historyk


Jerzy Wiśniewski urodził się 1 stycznia 1928 roku we wsi Kołaki Kościelne w powiecie łomżyńskim. Jego ojciec Tomasz był nauczycielem. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Łomży, "małą maturę" uzyskał w 1946 roku w Grajewie, a studia historyczne ukończył na Uniwersytecie Poznańskim w 1951 roku.

Pracę zawodową rozpoczął w archiwach państwowych w Poznaniu i Olsztynie, a w 1953 roku związał się na stałe z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Najpierw pracował w Zakładzie Historii Pomorza w Poznaniu, a od 1968 roku - w Pracowni Słownika Historyczno-Geograficznego Polski Średniowiecznej w Krakowie. Był uczniem profesora Gerarda Labudy z Uniwersytetu Poznańskiego. Stopień naukowy doktora uzyskał w 1960 roku na podstawie dysertacji: Rozwój społeczno-gospodarczy Szczecina w latach 1713-1805. Docentem został w 1965 roku (podstawą habilitacji była rozprawa Dzieje osadnictwa w powiecie sejnenskim od XV do XIX wieku), a tytuł profesora nadzwyczajnego przyznano mu w 1974 roku.

Zmarł w Krakowie 30 października 1983 roku.

Jerzy Wiśniewski był historykiem o wszechstronnych zainteresowaniach. Jego prace mają charakter interdyscyplinarny. Wykorzystywał w nich dorobek i metody różnych dyscyplin, przede wszystkim archeologii, językoznawstwa, geografii historycznej i kartografii.

Obiektem jego szczególnego zainteresowania badawczego były ziemie północno-wschodnie. Od 1959 roku prowadził studia nad historią osadnictwa tych terenów. Studia nad osadnictwem były realizacją jego osobistych pasji, swego rodzaju powrotem do "kraju lat dziecinnych". Historia osadnictwa stanowi bowiem w dużym stopniu sumę dziejów poszczególnych miejscowości i ich mieszkańców. Badania rozpoczął od Suwalszczyzny, uczestnicząc między innymi w pracach Kompleksowej Ekspedycji Jaćwie-skiej. Dzieje osadnictwa na Suwalszczyźnie, szeroko pojętym pograniczu polsko-rusko-jaćwieskim, były według jegoopinii jednym z najciekawszych fragmentów osadnictwa ziem polskich.

W latach 1963 -1967 opublikowane zostały trzy obszerne rozprawy na temat osadnictwa w byłych powiatach - augustowskim, sejnenskim i suwalskim: wspomniane Dzieje osadnictwa w powiecie sejnenskim. [w:] Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej, Białystok 1963, Dzieje osadnictwa w powiecie suwalskim od XV do połowy XVII wieku [w:] Studia i materiały do dziejów Suwalszczyzny, Białystok 1965, Dzieje osadnictwa w powiecie augustowskim od XV do końca XVIII wieku, [w:] Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego, Białystok 1967.

Opublikowano też Dzieje osadnictwa w powiecie grajewskim do połowy XVI wieku, [w:] Studia i materiały do dziejów powiatu grajewskiego, Warszawa 1974.

Można wymienić także kilka przyczynków poświęconych problematyce osadnictwa terenów pojaćwieskich. Zalicza się tu Domniemane ślady osad jaćwieskich w puszczach pojaćwieskich ("Rocznik Białostocki" 1962, t. III). Swego rodzaju podsumowaniem badań nad osadnictwem na Suwalszczyźnie był artykuł Badania nad dziejami osadnictwa ziem dawnej Jacwieży i jej pogranicza o wyniki i propozycje ("Rocznik Białostocki", 1981, t. XIV).

Parokrotnie zabierał głos na temat Dowspudy: Dobra dowspudzbe Raczkowiczów ("Rocznik Białostocki" 1963, t. IV) oraz Z dziejów Dowspudy i jej właścicieli ("Rocznik Białostocki" 1976, t. XIII).

Prace Jerzego Wiśniewskiego oparte na obszernej, często unikalnej podstawie źródłowej, posiadają trwałą wartość naukową. Dociekliwy współczesny badacz może wprawdzie zakwestionować niektóre szczegółowe
ustalenia, ale nie podważy jego podstawowych tez.

Biografie