Aleksander Sulkiewicz (1867 - 1935) - mistrz konspiracji


Bohaterem narodowym Tatarów polskich jest Aleksander Sulkiewicz. Przyszedł na świat 8 grudnia 1867 roku we wsi Skirsobole Tatarskie w powiecie kalwaryjskim guberni augustowkiej. Był synem Aleksandra, rotmistrza wojsk rosyjskich i Rozalii z Kryczyńskich. Ojciec po podaniu się do dymisji wyjechał z rodziną do Istambułu. Tam zmarł około 1877 roku. Żona z jedynym synem powróciła trzy lata później do kraju i osiadła w Suwałkach. Aleksander, znając tylko język arabski i polski, zaczął przygotowywać się do egzaminu wstępnego do szkoły, w której językiem wykładowym był już rosyjski. Tego języka przez pół roku uczył Aleksander Buczacki.

W 1881 roku wraz z matką przeniósł się do Sejn. Zamieszkali u kuzyna, Aleksandra Bohdanowicza, skarbnika powiatowego. Przez cztery lata Sulkiewicz uczęszczał do szkoły miejskiej w Sejnach, ucząc jednocześnie języka arabskiego synów swojego gospodarza. Już wówczas zetknął się z literaturą socjalistyczną, która określiła jego drogę życiową.

Od 1887 roku należał do n Proletariatu i stał się aktywnym działaczem tej partii. Około 1890 roku, po krótkotrwałej pracy urzędniczej w Suwałkach w izbie skarbowej, objął posadę w komorze celnej we Władysławowie, a następnie w Wierzbołowie. Pracę tę zawdzięczał poparciu swego kuzyna, majora straży granicznej, Jana Wilczyńskiego. Wykorzystując miejsce pracy stał się wkrótce Sulkiewicz głównym organizatorem przerzutu "bibuły" z Zachodu do Królestwa i na Litwę. Literaturę (...) przewoził przez granicę całymi masami; szły setki i tysiące nielegalnych druków, broszur, pism, książek i odezw; nie dość na tym, bo prócz literatury przenosił Michał (pseudonim Sulkiewicza - A. M.) również czcionki i drukarnie. Na tej posadzie urzędnika komory celnej pozostawał do 1900 roku.

Latem 1892 roku Aleksander Sulkiewicz, prawdopodobnie za pośrednictwem szwagra - Stefana Bielaka, poznał Józefa Piłsudskiego. Nawiązała się między nimi serdeczna przyjaźń; w osobie Sulkiewicza znalazł Piłsudski jednego z najwybitniejszych swoich współpracowników.

W listopadzie 1892 roku Sulkiewicz wziął udział w zjeździe paryskim socjalistów polskich. Wobec rysującego się rok później rozłamu stanął zdecydowanie na gruncie orientacji niepodległościowej. Na przełomie czerwca i lipca 1893 roku wraz ze Stanisławem Wojciechowskim, Józefem Piłsudskim, Stefanem Bielakiem i Ludwikiem Zajkowskim uczestniczył w naradzie w podwileriskim lesie, którą uznano później za I Zjazd Polskiej Partii Socjalistycznej. Od tego momentu należał do jej ścisłego kierownictwa.

Odegrał wybitną rolę w przygotowaniu brawurowej ucieczki Józefa Piłsudskiego z petersburskiego szpitala imienia Mikołaja Cudotwórcy w maju 1901 roku. Do 1905 roku przebywał głównie w Kijowie, gdzie w swoim mieszkaniu drukował literaturę wolnościową. Pogarszający się stan zdrowia i naciski przyjaciół spowodowały przeprowadzkę do Galicji. Mieszkał w Krakowie lub Zakopanem. Wykładał na kursach organizowanych przez Wydział Spiskowo-Bojowy.

W 1912 roku odwiedził swoją matkę mieszkającą w Suwałkach u emerytowanego już generała, Jana Wilczyńskiego. Ta wyprawa o mało co nie skończyła się aresztowaniem Sulkiewicza. Tylko dzięki pomocy Tatara, Zenona Kryczyńskiego, udało się mu zbiec do Prus.

Po wybuchu I wojny światowej w szeregach oddziału strzeleckiego wkroczył do Królestwa Polskiego. Był później jednym z organizatorów Polskiej Organizacji Narodowej w Łodzi i Wieluniu. W 1915 roku działał w Warszawie, gdzie nawet na krótko został aresztowany przez Niemców. Jeszcze w tym roku zgłosił się do służby w legionach. Z intendentury na własne, wielokrotne prośby został przeniesiony do 4 kompanii 1 batalionu V Pułku Piechoty I Brygady Legionów. W krótkim czasie awansował do stopnia sierżanta.

Zginał 18 września 1916 roku, na polu bitwy pod Sitowiczami nad Stochodem, niosąc pomoc rannemu porucznikowi Adamowi Kocowi. Prochy Sulkiewicza sprowadzono w listopadzie 1935 roku do Warszawy i złożono na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Biografie