Zygmunt Podhorski (1891-1963)  - kawalerzysta września


Generał brygady inżynier Zygmunt Podhorski, pseudonim "Zaza", urodził się 25 maja 1891 roku w majątku Popudnia, w powiecie lipowieckim guberni kijowskiej. Ojcem jego był Piotr, matką Klementyna z Lipkowskich.

Przodkowie generała, kniaziowie Podhorscy , znaleźli się w Polsce w XVI wieku, kiedy to Herhory (1529-1582), namiestnik Nowogrodzki, uciekł tu z Rosji spod panowania Iwana Groźnego. Podhorscy używali tytułu książęcego do rozbiorów Polski, potem zostali przez władze rosyjskie wpisani do heraldii szlacheckiej bez tytułu.

Do dwunastego roku życia przyszły generał uczył się w domu. W 1903 roku został przyjęty do II klasy szkoły Edwarda Rontalera w Warszawie. W 1909 roku zdał maturę polską i w tym samym roku jako ekstern - rosyjską, która dopiero dawała prawo ubiegania się o przyjęcie na studia.

Po odbyciu jednorocznej służby wojskowej w IX Pułku Bugskich Ułanów w Białej Cerkwi, w latach 1911-1913 uczęszczał na Studium Rolnicze Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym czasie (1911) otrzymał awans na chorążego. Pracę dyplomową dotyczącą statystyki hodowli zwierząt złożył latem 1914 roku (dyplom inżyniera rolnika otrzymał dopiero w połowie lat dwudziestych). W 1914 roku opuścił Kraków, gdyż jako oficerowi rosyjskiemu groziło mu internowanie.

Na Ukrainie początkowo służył w Czerkasach, następnie przeszedł do swego macierzystego pułku. W marcu 1915 roku został kornetem - podporucznikiem. Odznaczył się pod Krzywoluką, gdzie 20 października w czasie szarży, mimo otrzymania dwóch ran, pozostał w szyku do zakończenia boju.

Na początku lipca 1917 roku otrzymał przydział do I Pułku Ułanów Polskich. Pułkownik Bolesław Mościcki mianował go dowódcą szwadronu. W dniach 22-24 lipca wziął udział w obronie ludności Stanisławowa przed dezerterami z armii rosyjskiej. W dniu 24 lipca wyróżnił się w czasie kilkakrotnych szarż pod Krechowcami, za co otrzymał Oficerski i Żołnierski Krzyż św. Jerzego (Krzyż Żołnierski nadawany był przez żołnierzy kawalerów tego krzyża).

Od września 1917 roku I Pułk Ułanów wszedł w skład I Korpusu Polskiego (KP), gdzie Podhorski aż do maja 1919 roku - czyli do rozbrojenia go przez Niemców dowodził 2 szwadronem.

Po demobilizacji z I KP przebywał na Kubaniu; czasowo był attache wojskowym przy przedstawicielstwie polskim w Kijowie. Współdziałał z Leopoldem Lisem-Kulą.

Po powrocie do kraju był jednym z głównych organizatorów I Pułku Ułanów, który otrzymał imię Krechowieckich. W 1918 roku awansował na rotmistrza i został kwatermistrzem I Pułku Ułanów. Od kwietnia do grudnia 1919 roku walczył w rejonie Przemyśla. Od połowy stycznia do połowy lutego 1920 roku uczestniczył w zajmowaniu przyznanego Polsce Pomorza.

W lipcu 1920 roku awansował na majora i od 27 tegoż miesiąca dowodził 203 Pułkiem Ułanów w czasie walk sierpniowych z Armią Czerwoną w rejonie Ciechanowa. Od 9 września 1920 roku do 29 lipca 1927 roku dowodził I Pułkiem Ułanów Krechowieckich w Augustowie. Po demobilizacji wojska w 1921 roku był współinicjatorem założenia Osady Krechowieckiej.

Wiosną 1927 roku ukończył wyższy kurs oficerski we Francji. Latem zaś został komendantem Obozu Szkolnego Kawalerii w Grudziądzu - dnia l kwietnia 1928 roku przeorganizowanego w Centrum Wyszkolenia Kawalerii. W międzyczasie ukończył kurs wyższych dowódców w Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Warszawie. Na stanowisku komendanta pozostawał do 1935 roku.

W latach 1935-1936 był dowódcą XIII Brygady Kawalerii w Płocku. Od 1937 roku do września 1939 roku dowodził Suwalską Brygadą Kawalerii. W czasie tej służby 18 marca 1938 roku otrzymał stopień generała brygady.

W czasie Polskiej Wojny Obronnej 1939 roku Suwalska Brygada Kawalerii weszła w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Narew", wypełniając postawione jej zadania bojowe. Po rozbiciu przez Niemców Podhorski reorganizował 20 września część sił Suwalskiej i Podlaskiej Brygady Kawalerii w dwubrygadową dywizję "Zaza". Dywizja wzięła udział w składzie SGO Polesie w bitwie pod Kockiem.

Po kapitulacji Podhorski dostał się do niewoli, wyzwolony został w Murnau. 19 czerwca 1945 roku wcielony został do służby czynnej w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie i mianowany zastępcą dowódcy Bazy II Polskiego Korpusu we Włoszech.

Po demobilizacji osiedlił się w Londynie. Mimo ciężkich warunków materialnych uczestniczył w działalności politycznej i społecznej; publikował artykuły w prasie na temat wojska i wojny.

Zmarł 12 września 1960 roku. Pochowany został na cmentarzu Bromton w Londynie.

Odznaczony był miedzy innymi Krzyżem Orderu Virtuti Militari IV i V klasy, Orderu Polonia Restituta IV klasy, Krzyżem Niepodległości, wielokrotnie - Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, francuską Legią Honorową.

Z żoną, Marią ze Zdziechowskich miał dwoje dzieci: syn Piotr (urodzony w 1923 roku) - poległ w powstaniu warszawskim, córka Maria Bobińska - mieszka w Anglii.

Biografie