Aleksander Wiktor Pajewski (1879 - 1926) - wojskowy, jeden z kechowiaków


W drugiej połowie XIX i na początku XX wieku w Suwałkach stacjonował jeden z największych garnizonów wojsk carskich w Królestwie Polskim. Właśnie w Suwałkach w rosyjskim pułku kawalerii rozpoczął karierę zawodowego wojskowego i spędził znaczną część swojego życia Aleksander Wiktor Pajewski.

Bez wątpienia o wyborze takiej drogi życiowej zadecydował przynajmniej częściowo przykład ojca. Aleksander urodził się dnia 4 stycznia 1879 roku (nie 5 stycznia, jak podają akta personalne i opracowania) jako syn majora II Pawłogrodzkiego Pułku Huzarów Aleksandra Pajewskiego i Kazimiery z Kwiatkowskich. Pajewscy wywodzili się z rodziny szlacheckiej z Podola o bogatych tradycjach patriotycznych. Udział przodków w powstaniach narodowych nie przeszkodził wstąpieniu ojca Aleksandra do armii zaborczej, być może z pobudek materialnych. Po przejściu w stan spoczynku pułkownik Pajewski wyjechał z rodziną do Warszawy. Tu Aleksander ukończył sześć klas szkoły realnej i w 1898 roku wstąpił do wojska. Jako ochotnik wybrał pułk w Suwałkach, w którym służył ojciec i który został przemianowany na VI Pawłogrodzki Pułk Lejbdragonów Cesarza Aleksandra III (od 1907 roku II Pawłogrodzki Pułk Lejbhuzarów Cesarza Aleksandra III). Również w 1898 roku został skierowany do dwuletniej Junkierskiej Szkoły Jazdy w Elizawetgradzie, którą ukończył z wysoką oceną, W 1900 roku wrócił do macierzystego pułku i awansował do stopnia podporucznika. Dalsza kariera Pajewskiego nie układała się rewelacyjnie. Do 1907 roku był młodszym oficerem szwadronu, do stycznia 1910 roku pełnił funkcję komendanta szkoły podoficerskiej, a do sierpnia 1914 roku jej komendanta. Najpierw awansował co cztery lata, ale rotmistrzem został dopiero po ośmiu latach, w 1916 roku.

W czasie I wojny światowej, jako dowódca szwadronu, uczestniczył w walkach na terenie Prus Wschodnich, w Królestwie Polskim, w Kurlandii i Besarabii. Z nader pochlebną opinią swego przełożonego oraz po awansie 12 czerwca 1917 roku do stopnia podpułkownika i pułkownika przeniósł się dnia 17 tegoż miesiąca do Pułku Ułanów Polskich pułkownika Bolesława Mościckiego. Podczas bitwy pułku pod Krechowcami dnia 24 lipca 1917 roku był kwatermistrzem i przebywał z taborami. We wrześniu 1917 roku wraz z pułkiem trafił do I Korpusu Polskiego generała Józefa Dowbora-Muśnickiego na Białorusi, a po jego rozwiązaniu (maj - lipiec 1918 roku) znalazł się w Królestwie Polskim.

Już 30 października 1918 roku Pajewski wstąpił do odradzającego się Wojska Polskiego, a konkretnie znów do I Pułku Ułanów Krechowieckich. Dnia 10 grudnia 1918 roku na stanowisku dowódcy dywizjonu wyruszył z pułkiem na odsiecz Lwowa. Przeciwko Ukraińcom w Małopolsce Wschodniej walczył do stycznia 1919 roku. Jeszcze w tym miesiącu wraz z generałem Dowborem-Muśnickim został skierowany do wojsk powstańczych w Wielkopolsce. Tu otrzymał zadanie formowania kawalerii. Mianowany pierwszym dowódcą I Pułku Ułanów Wielkopolskich był jednocześnie jego organizatorem. Sprawne działania organizacyjne Pajewskiego zostały docenione. Dnia 18 kwietnia 1919 roku awansował na dowódcę I Brygady Jazdy Wielkopolskiej, a 23 czerwca tegoż roku decyzją Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu do stopnia generała podporucznika. Generał Dowbór-Muśnicki oceniając go, podkreślał, że jest oficerem otwartym, stanowczym, taktownym, o rozwiniętym intelekcie i szlachetnym charakterze, doskonałym kawalerzystą i sprężystym organizatorem. Wskazywał też, że Pajewski nadaje się na dowódcę dywizji kawalerii.

Dowódcą wspomnianej brygady Pajewski pozostawał do marca 1929 roku. Wtedy przeniesiono go do Ministerstwa Spraw Wojskowych na szefa Departamentu IV Uzupełniania Koni. We wrześniu 1921 roku został skierowany do Lwowa na inspektora kawalerii w Inspektoracie Armii Nr 5. Marszałek Józef Piłsudski wiązał z nim pewne nadzieje i podzielając opinię swego antagonisty generała Muśnickiego przygotowywał go na dowódcę dywizji kawalerii.

W 1924 roku Pajewski wrócił do Warszawy i objął stanowisko szefa Departamentu II Kawalerii w Ministerstwie Spraw Wojskowych. Był uważany za bliskiego współpracownika generała Władysława Sikorskiego, ale jednocześnie miał wiele uznania i sympatii dla Piłsudskiego. W krytycznych dniach maja 1926 roku, gdy Marszałek w drodze zamachu stanu sięgał po władzę, dochował wierności dotychczasowym władzom i przebywał w dowództwie obrony Warszawy. Wypadki majowe były dlań prawdziwym wstrząsem. Nie dotknęły go żadne represje i nadal pracował w ministerstwie. Poważnie się jednak rozchorował na zapalenie nerek i zmarł, jeszcze w sile wieku, dnia 1 września 1926 roku.

Otrzymał szereg odznaczeń rosyjskich, polskich i innych. Wniosek o nadanie mu po raz drugi Krzyża Walecznych złożył w 1921 roku dowódca I Pułku Ułanów Krechowieckich, późniejszy generał i dowódca Suwalskiej Brygady Kawalerii, Zygmunt Podhorski.

Pajewski był żonaty z Zinaidą Korbutowską, chociaż obok tej informacji z wcześniejszego okresu w aktach personalnych znajduje się również późniejsza wzmianka, że był kawalerem.

Biografie