Czesław Matusiewicz (1913 - 1964) - ksiądz historyk


Czestaw Matusiewicz przyszedł na świat 13 maja 1913 roku w osadzie Miodoborze w gminie Filipów. Rodzicami byli Michał i Anna z Barszczewskich. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Jemiehstem. W listopadzie 1926 roku zapisał się do klasy drugiej Gimnazjum Państwowego imienia Karola Brzostowskiego w Suwałkach. Wśród kolegów klasowych byli między innymi Edward Szczepanik i Zdzisław Maszewski. Dobrze zdany egzamin dojrzałości pozwolił w 1933 roku na podjęcie dalszej nauki. Wstąpił do Seminarium Duchownego oraz na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Po otrzymaniu święceń kapłańskich w czerwcu 1939 roku przedstawił i obronił pracę magisterską Monografia kościoła i parafii Przerośl, napisaną pod kierunkiem księdza profesora Czesława Falkowskiego. Ze względu na wykorzystane archiwalia, które zaginęły w czasie wojny, do dziś zachowała znaczną wartość źródłową. Wówczas poznał i nawiązał współpracę z księdzem profesorem Władysławem Kłapkowskim, dostarczając mu materiałów do opracowania Konwent dominikanów w Sejnach (Wilno 1939).

W sierpniu 1939 roku został skierowany na wikariusza do parafii Prozor-ki, oddalonej o kilkadziesiąt kilometrów od Połocka. Tak więc pracę duszpasterską rozpoczynał na najbardziej na północny-wschód wysuniętym skrawku Rzeczypospolitej. Tam już 17 września zastała go radziecka agresja. Pod okupacją otrzymał dodatkowo w administrację parafię w Zaskorkach w archidiecezji mohylewskiej, opiekował się także wiernymi w parafiach w Zachaciu, Uszaczu i Połocku. W sprawozdaniu z 1941 roku czytamy: W ciągu 5 miesięcy w powyższych parafiach spędziłem częściowo lub całkowicie 59 dni, przejeżdżając końmi 1645 kilometrów nie licząc rozjazdów wewnątrz parafii. Odprawiłem tam 46 Mszy św.,34 innych nabożeństw, wygłosiłem 44 kazania i przemówienia okolicznościowe, wyspowiadałem 472 osoby (..), udzieliłem wiatyku 4 osobom, pobłogosławiłem 2 pary małżeństw i ochrzciłem 592 dzieci.

Do kraju powrócił ksiądz Matusiewicz w sierpniu 1947 roku. Przez krótki czas pracował w Trzciannym koło Moniek. l sierpnia 1948 roku administrator apostolski diecezji warmińskiej powierzył mu administrację parafii w Braniewie oraz dodatkowo w Blizinach. Później objął rozległą parafię w Prabutach z obsługą laiku kościołów filialnych, w dodatku bez wystarczającej pomocy. W latach 1959-1961 był proboszczem parafii Świętajno. Mimo młodego wieku, ze względu na kłopoty ze zdrowiem, z dniem 6 listopada 1961 roku został przeniesiony w stan spoczynku. Przeprowadził się do Olecka i zamieszkał w domu swojej siostry, Anny.

Od tego momentu mógł się poświęcić pracom nad przeszłością Suwalszczyzny, a głównie historią Kościoła. Ogromnej wartości nabrały materiały zebrane przed wojną w zniszczonych przez nią archiwach parafii: Filipów, Bakałarzewo i Przeroś! oraz niedostępnych po ostatnie lata: Archiwum Państwowym w Grodnie i Wilnie, Archiwum Kapituły i Kurii Wileńskiej, Bibliotece Publicznej Uniwersytetu Stefana Batorego i Seminarium Duchownego w Wilnie. Wiele zebranych źródeł poszło z dymem w domu rodzinnym, zaistniały przeszkody w zbieraniu dalszych materiałów, ocalałe resztki uporządkowałem, aby nie zaginęły - pisał wówczas ksiądz Matusiewicz. Uzupełnione o wyniki kwerend w Łomży, Warszawie i Krakowie pozwoliły na opracowanie historii pierwszych stu lat (1571-1671) dekanatu przeroślskiego, czyli olwickiego, Monografii kościoła i parafii Filipów, Szkolnictwa za czasów Rzeczypospolitej Polskiej naterenie obecnego powiatu suwalskiego do roku 1795 oraz artykułu Dekanat suwalski. Krótkie wiadomości historyczne... Znaczną wartość zachowuje Wykaz imion i nazwisk parafian filipowskich... sporządzony na podstawie ksiąg chrztów z lat 1603-1745 oraz odbiegająca od terytorialnych zainteresowań Monografia kościoła i parafii w Złotori nad Narwią, Wszystkie te prace pozostały w maszynopisach. Podobnie jak nie opracowane materiały księdza Matusiewicza, tak i te uległy rozproszeniu. Część przechowuje Archiwum Diecezjalne w Łomży, część pozostaje w posiadaniu rodziny.

Ksiądz Matusiewicz chętnie i życzliwie udostępniał materiały i wyniki swoich badań innym historykom. Świadczy o tym chociażby żywa korespondencja z Jerzym Wiśniewskim.

Uzupełnienie jego historycznych zainteresowań stanowiła filatelistyka, numizmatyka i bibliofilstwo.
Zmarł w Olecku 1 maja 1964 roku i został pochowany w grobach rodzinnych na cmentarzu w Filipowie.

Biografie