Marian Kulesza (1879-1943) - artysta malarz
Największym niewątpliwie artystą malarzem urodzonym w Suwałkach był Alfred Wierusz-Kowalski. Warto jednak czasami przypomnieć i innych, którzy na ziemi suwalskiej zaczerpnęli pierwszą osnowę życia. Należy do nich Marian Kulesza.
Próżne są poszukiwania jego nazwiska w opracowaniach o malarstwie polskim XX wieku, chociaż w polskim życiu artystycznym okresu międzywojennego zaznaczył wyraźnie swoje miejsce. Powód nieobecności tkwi i w tym, iż przez cały swój dojrzały okres twórczości związany był z wileńskim środowiskiem artystycznym, którego dorobek nie mógł być ze znanych przyczyn objęty kompleksowymi badaniami, a także kwerendami muzeów litewskich. Dość przypomnieć, iż pierwsza prezentacja tego środowiska (oparta zresztą "jedynie" na zbiorach polskich) po II wojnie światowej odbyła się dopiero w 1989 roku (Olsztyn, Biuro Wystaw Artystycznych).
Marian Stefan Kulesza - syn Karola Kuleszy, lekarza suwalskiego szpitala żydowskiego i Anny z Bortnowskich - urodził się 12 listopada 1879 roku w Suwałkach. Lata nauki łączą go jednak z Warszawą, gdzie ukończył n Gimnazjum i podjął studia malarskie u Wojciecha Gersona. Kontynuował je przez krótki okres w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W roku 1900 rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu, które ukończył w 1909 roku. Po podróżach do europejskich galerii sztuki (Sofia, Paryż, Florencja, Neapol) powrócił w 1910 roku do Warszawy, włączając się w nurt artystyczny stolicy (wystawy obrazów w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych). Jego prace reprezentują także malarstwo polskie na wiosennych wystawach petersburskiej akademii (nagroda za Osieroconych w 1909 roku).
W 1920 roku, wraz z żoną, Aurelią z Bortnowskich, z którą związał się już w 1907 roku, osiadł na stałe w Wilnie. Twórczość malarską łączył z aktywną działalnością organizacyjną w środowisku artystycznym i pracą pedagogiczną.
Został członkiem powstałego w 1921 roku prężnego Wileńskiego Towarzystwa Artystów Plastyków. W latach 1922-1934 zorganizowało ono dwadzieścia jeden wystaw, które miały charakter dorocznych pokazów osiągnięć członków Towarzystwa. Kulesza był stałym uczestnikiem tych wystaw (wielki srebrny medal w 1924 roku), które także były prezentowane poza Wilnem: w Warszawie, Poznaniu, Lwowie i Krakowie. Swoje prace często Kulesza prezentował na pokazach organizowanych przez Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, którego był członkiem rzeczywistym (w 1928 roku otrzymał zaszczytne wyróżnienie za Wnętrze kościoła w Zakopanem).
Znaczący był udział Mariana Kuleszy w prowadzonej przez Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków działalności w dziedzinie pedagogiki artystycznej. Prowadził jedną z klas rysunku w założonej przez to Towarzystwo w 1921 roku Szkole Rysunkowej (przekształconej później w Szkołę Rzemiosł Artystycznych), będąc nawet w latach 1925-1926 jej dyrektorem, obejmując to stanowisko po Ludomirze Sleńdzińskim. Ponadto prowadził kursy artystyczne przy kierowanej przez Abrama Klebanowa organizacji oświatowej "Hilf durch arbet" ("Pomoc pracą"), zaś w latach 1933-1939 był nauczycielem rysunków w Gimnazjum Żeńskim imienia Elizy Orzeszkowej.
Po rozłamie (1931) w Wileńskim Towarzystwie Artystów Plastyków został założycielem i pierwszym prezesem Wileńskiego Towarzystwa Niezależnych Artystów Malarzy (później Artystów Sztuk Pięknych), z którymi wystawiał w Wilnie (1931-1935) i w Warszawie (1933-1934).
Zajmował się także popularyzacją sztuki, publikując artykuły jej dotyczące na łamach "Kuriera Wileńskiego" i organu Klubu Włóczęgów "Włóczęga" (wchodził w skład komitetu redakcyjnego tego pisma).
Marian Kulesza znany był przede wszystkim jako portrecista (Portret malarza T. Schwanebactia, Portret marszałka Józefa Ptisudskiego) oraz jako autor martwych natur (Stara porcelana). Ulubionym tematem artysty były także wnętrza (Wnętrze salonu) i architektura wileńska. Zaliczany jest do nurtu akademickiego, pozostał wiemy realizmowi, jego prace odznaczają się precyzją rysunku i wrażliwością na motywy ornamentacyjne.
Po wybuchu wojny Kulesza pozostał w Wilnie. Zmarł nagle na ulicy w dzień wigilijny 1943 roku. Pochowany został na Rossie.
Dorobek artystyczny Mariana Kuleszy uległ rozproszeniu i nie jest rozpoznany. Z wyrywkowych kwerend wiadomo, że niewiele jego obrazów jest w zbiorach muzeów wileńskich, trzy jego prace posiada Muzeum Narodowe w Warszawie. Jedno płótno przedstawiające martwą naturę wzbogaca kolekcję malarstwa polskiego XX wieku suwalskiego muzeum...