Jerzy Antoniewicz (1919-1970) - animator regionalizmu


Jerzy Antoniewicz urodził się 3 maja 1919 roku w Piotrkowie Trybunalskim, w rodzinie nauczycielskiej Tadeusza i Czesławy ze Strzeleckich. Po ukończeniu w 1938 roku gimnazjum w Warszawie został powołany do służby wojskowej. Był słuchaczem Wołyńskiej Szkoły Podchorążych, a następnie w lipcu 1939 roku rozpoczął służbę w 28 Dywizjonie Artylerii Ciężkiej.

Brał udział w wojnie 1939 roku, walczył między innymi pod Skierniewicami i w obronie Warszawy. Wzięty do niewoli uciekł z obozu przejściowego w Czersku pod Górą Kalwaria i wrócił do stolicy. Na utrzymanie zarabiał jako palacz centralnego ogrzewania i urzędnik aprowizacji w zarządzie gminnym w Młocinach. Uczestniczył w pracy konspiracyjnej, ustalając drogą wywiadu terenowego, kierunki wywozu przez Niemców zbiorów muzealnych na północnym Mazowszu i na terenie Warmii i Mazur.

Podczas okupacji podjął studia na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. Studiował archeologię i historię średniowieczną. Po powstaniu warszawskim, pod kierunkiem profesora Stanisława Lorentza, brał udział w akcji zabezpieczania mienia kulturalnego Warszawy. Później czynił to na ziemiach zachodnich oraz Warmii i Mazurach.

W 1946 roku uzyskał stopień magistra archeologii na Uniwersytecie Warszawskim, a w 1961 roku za pracę Osiedla obronne okresu wczesnożelaznego w Prusach - stopień doktora na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

Na długie lata związał się z powstałym w 1946 roku Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie. Pełnił kolejno funkcję asystenta, adiunkta i kustosza. W latach 1948-1958 był sekretarzem wydawnictw Muzeum. W tym czasie współpracował z Instytutem Mazurskim w Olsztynie. Redagował "Komunikaty Naukowe" tegoż instytutu oraz współpracował z czasopismem "Odra". Współtworzył oraz przez cztery lata (1958-1961) był zastępcą redaktora naczelnego pisma naukowego "Rocznik Olsztyński".

Od 1958 roku zaczął bliżej interesować się przeszłością ziem wchodzących w skład województwa białostockiego. Rok później zorganizował i został kierownikiem naukowym polsko-szwedzkiej Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej grupującej archeologów, antropologów, językoznawców, historyków i przyrodników. Siedzibą Ekspedycji była Szwajcaria koło Suwałk.

Jerzy Antoniewicz przyczynił się ogromnie do powstania Białostockiego Towarzystwa Naukowego i w latach 1962-1968 pełnił funkcje jego sekretarza generalnego. Pismem naukowym Towarzystwa stał się wychodzący do dziś "Rocznik Białostocki". Antoniewicz był jego współzałożycielem i w pierwszych latach (1961-1966) zastępcą redaktora naczelnego. Dzięki jego energii i zabiegom w 1964 roku powstało kolejne czasopismo naukowe: "Acta Baltico-Slavica".

Od stycznia 1967 roku związał się z Mazowieckim Ośrodkiem Badań Naukowych.

Szczególne miejsce w dorobku Jerzego Antoniewicza stanowią prace redakcyjne. Odznaczał się niezwykłą dbałością o poziom naukowy i edytorski swych wydawnictw. Potrafił skupić wokół siebie grono badaczy, stworzyć środowisko lokalne i rozbudzić jego ambicje naukowe. Był wyjątkowo skutecznym animatorem regionalnego ruchu naukowego.

Trwały dorobek w historiografii naszego regionu zajmują przygotowane pod redakcją Antoniewicza monografie: Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej (1963), Studia i materiały do dziejów Suwalszczyzny (1965) i Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego (1967).

Jerzy Antoniewicz pozostawił także własny bogaty dorobek naukowy. Napisał ponad sto prac i przyczynków publikowanych w kilku językach. Śmierć przerwała pracę nad rozprawą habilitacyjną Geneza podstaw gospodarczych i kształtowanie się pierwocin stosunków wewnątrzklasowych u Bałtów w okresie od V wiekup.n.e. do IV wieku n.e. Aktywnie uczestniczył w międzynarodowym życiu naukowym. Zmarł nagle na atak serca 27 czerwca 1970 roku. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Biografie