Mikołaj Akielewicz-Akełajtis (1829-1887) - Chłop z Mariampolskiego, tłumacz, poeta
Mikołaj Akielewicz-Akełajtis urodził się 6 grudnia 1829 roku we wsi Czuderyszki w pobliżu Manampola. Bardzo wcześnie stracił ojca, uczestnika powstania listopadowego zesłanego na Syberię. Wychowaniem Mikołaja, zgodnie z tradycją litewską, zajęła się babka. Początki edukacji otrzymał w domu od wędrownych nauczycieli oraz w szkole parafialnej w Sosnowej, gdzie uczył go ksiądz Krzysztof Szwermicki. Właściwe wykształcenie odebrał w dwuklasowej szkole elementarnej i szkole powiatowej w Mariampolu. Po jej ukończeniu przez jakiś czas pracował jako nauczyciel we dworach ziemiańskich.
Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych osiadł w Warszawie i tam w 1856 roku w "Kronice Wiadomości Krajowych i Zagranicznych" ukazał się jego pierwszy artykuł pod pseudonimem "Chłop z Mariampolskiego". Wówczas też poznał Oskara Kolberga, którego został współpracownikiem, informatorem i tłumaczem. Utrzymywał także kontakty z Aleksandrem Osipowiczem i Antonim Yiwegerem, suwalczanami, znawcami litewszczyzny.
W pierwszych latach panowania Aleksandra II Ałaelewicz należał do zwolenników programu ugody reprezentowanego przez grupę pisarzy wileńskich (A. H. Kirkor, M. Malinowski, W. Korotyński). Był współautorem Albumu wydanego na powitanie przybywającego do Wilna w 1858 roku cara. Uznany za odstępcę przeniósł się na Żmudź i stamtąd zasilał korespondencjami gazety warszawskie i "Kurier Wileński". Podjął także wydawnictwo litewskich książeczek dla ludu. Do tego zadania pozyskał magnatów litewskich (książę Ireneusz Ogiński, książę Wilhelm Radziwiłł). Z biskupem żmudzkim, Maciejem Wołonczewskim, zamierzał wydawać litewskie czasopismo dla ludu pod tytułem "Pakeleivings", ale nie uzyskał zgody władz.
Na początku lat sześćdziesiątych rozpoczął pracę konspiracyjną. Był autorem masowo rozpowszechnianych na Litwie w latach 1861-1862 ulotek litewskich z ryciną złamanego krzyża, nawołujących do solidarności z manifestacjami warszawskimi. Wraz z Tadeuszem Korzonem i Szymonem Katyllem zorganizował 12 sierpnia 1861 roku głośną manifestację polsko-litewską w Aleksocie.
W powstaniu styczniowym był bardzo aktywnym pomocnikiem komisarza Rządu Narodowego w województwie augustowskim, Józefa Piotrowskiego. Na początku roku 1864, wraz z Bromsławem Radziszewskim (Ignacym Czyńskim) wydawał "Wiadomości o naszej wojnie z Moskalami". Był autorem wersji litewskiej podpisywanej "Cziudenszkin Mikalojus" - "Mikołaj z Czuderyszek".
Wobec upadku powstania zbiegł do Prus Po aresztowaniu Prusacy osadzili go w Królewcu. Został skazany na dwa lata ciężkiego więzienia, ale w chwili ogłaszania wyroku, wykorzystując nieuwagę strażników, udało mu się zbiec. Przedostał się do Paryża i tam spędził resztę swego życia. Wśród emigracji europejskiej był czołowym przedstawicielem Litwy i Żmudzi.
Poświęcił się studiom nad językiem i historią Litwy. Najważniejszymi pracami Akielewicza są: Gramatyka języka litewskiego, Głosownia - wydana pośmiertnie w 1890 roku w Poznaniu oraz pozostawione w rękopisie: Słownik porównawczy języka litewskiego i Geografia dawnej Litwy. Zajmował się także tłumaczeniami i poezją.
Był rzecznikiem jedności polsko-litewskiej. Języka polskiego nauczył się dopiero w trzynastym roku życia W języku litewskim pierwszą zmówiłem modlitwę za duszę ojca i śpiewałem cudowne damy, a polski otworzył mi podwoje do Świątyni wiedzy - pisał po latach na emigracji.
Zmarł 22 września 1887 roku w Pantin pod Paryżem.